Niedozwolone klauzule umowne, czyli klauzule abuzywne niestety ciągle zdarzają się być stosowane w umowach. Konsument jako osoba niedysponująca fachową wiedzą jest narażony, na można powiedzieć dyktat ze strony Przedsiębiorcy. W umowach często wręcz narzucane są Konsumentom klauzule, które są dla nich bardzo niekorzystne. Często są to też zapisy otwierające Przedsiębiorcy furtkę do „nieczystych zagrań” w przyszłości. Konsument nie dysponując fachową wiedzą, często nie jest w stanie rozpoznać takich klauzul w umowie. Co więcej, nawet gdyby wykrył taki zapis, to nie możliwości negocjowania jego, czy też innych warunków umowy. Przedłożoną umowę możemy jedynie zaakceptować, podpisując ją lub odrzucić odmawiając podpisania. Każdy powinien znać swoje prawa oraz wiedzieć, jakie ma możliwości działania. Dowiesz się o tym tutaj. Poniżej znajdziesz informacje na temat niedozwolonych klauzul umownych. Dowiesz się, jak możesz im przeciwdziałać w przypadku ich wykrycia. Poznasz instytucje, które udzielą Ci niezbędnej pomocy oraz sprawdzisz rejestr, w którym UOKiK publikuje niedozwolone klauzule abuzywne.
Niedozwolone klauzule umowne, a Kodeks Cywilny?
Niedozwolone klauzule abuzywne definiuje Art. 385. § 1 kodeksu cywilnego, który stanowi, że postanowienia, które nie zostały uzgodnione indywidualnie, nie wiążą konsumenta, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy. Należy tu w szczególności wymienić klauzule wyłączające odpowiedzialność przedsiębiorcy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Pozwolę sobie przytoczyć treść artykułu, o którym mowa.
Art. 385. § 1. W razie sprzeczności treści umowy z wzorcem umowy strony są związane umową.
§ 2. Wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta. Zasady wyrażonej w zdaniu poprzedzającym nie stosuje się w postępowaniu w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.
Art. 385[1]. § 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.
§ 3. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
Art. 385[2]. Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.
Art. 385[3]. W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:
1) wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie,
2) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,
3) wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony,
4) przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,
5) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta,
6) uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju,
7) uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,
8) uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta,
9) przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,
10) uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie,
11) przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową,
12) wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania,
13) przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy,
14) pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,
15) zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia,
16) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy,
17) nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego,
18) stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia,
19) przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia,
20) przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy,
21) uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności,
22) przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta,
23) wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.
Art. 385[4]. § 1. Umowa między przedsiębiorcami stosującymi różne wzorce umów nie obejmuje tych postanowień wzorców, które są ze sobą sprzeczne.
§ 2. Umowa nie jest zawarta, gdy po otrzymaniu oferty strona niezwłocznie zawiadomi, że nie zamierza zawierać umowy na warunkach przewidzianych w § 1.
Niedozwolone klauzule umowne - jakie prawa Ci przysługują, jakie masz możliwości przeciwdziałania im?
Jako Konsument na mocy prawa możesz bronić swoich dobrze pojętych interesów. Jeżeli stwierdzisz lub choćby będziesz przypuszczał, że przedłożona Ci umowa zawiera niedozwolone postanowienia, czyli niedozwolone klauzule umowne, to wówczas możesz zareagować na kilka sposobów.
- Powinieneś zwrócić Oferentowi/Przedsiębiorcy uwagę na fakt, że stosuje w umowie klauzule abuzywne. Powinieneś go jednocześnie poprosić o zmianę wątpliwych punktów, które zakwestionowałeś, powołując się na ich niedozwolony charakter. Jeżeli Przedsiębiorca nie wyrazi zgody na dokonanie zmian, to najlepiej nie podpisywać takiej umowy. W tej sytuacji należy poszukać innego dostawcy towaru, czy usługi. Warto jednocześnie podjąć inne kroki przewidziane prawem (o których poniżej). Pamiętaj jednak, że jeżeli okaże się, że już podpisana przez Ciebie umowa zawiera niedozwolone postanowienia, to zgodnie z kodeksem cywilnym nie wiążą one Ciebie z mocy prawa.
- Jeżeli przedsiębiorca odmówi zmiany kwestionowanych przez Ciebie postanowień umowy, to powinieneś zwrócić się do właściwego miejscowo sądu powszechnego (rejonowego lub okręgowego) o uznanie ich za niewiążące.
- Możesz także powiadomić Prezesa UOKiK o Swoich podejrzeniach co do niedozwolonego postanowienia wzorca umowy zastosowanego przez danego Przedsiębiorcę. W takiej sytuacji możesz zostać przez Urząd dopuszczony w charakterze zainteresowanego do udziału w postępowaniu o uznanie za niedozwolone wskazanych postanowień umowy. Dopuszczenie do postępowania jednocześnie uprawni Cię do składania dokumentów i wyjaśnień oraz przeglądania akt sprawy.
Jak zawiadomić UOKiK o podejrzeniu stosowania przez Przedsiębiorcę klauzul abuzywnych?
Jeżeli zdecydujesz się skierować do UOKiK zawiadomienie (a powinieneś to zrobić) musisz dopełnić określonych formalności.
Przede wszystkim powinieneś:
- wskazać, czy podejmowałeś z przedsiębiorcą temat usunięcia kwestionowanego postanowienia z umowy.
- dokładnie opisać całą sytuację. Należy przy tym precyzyjnie przedstawić jakie stanowisko zajął przedsiębiorca oraz czy i jakie kroki podjął.
- do zawiadomienia musisz załączyć cały wzorzec umowy zawierający niedozwolone klauzule umowne i kwestionowane przez Ciebie postanowienie.
- co najważniejsze musisz uargumentować to, że dane postanowienie umowy narusza dobre obyczaje oraz rażąco narusza Twoje interesy jako Konsumenta.
Jaki jest efekt postępowania o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone?
Efektem jest wydanie przez Prezesa UOKiK decyzji administracyjnej. Decyzja ta rozstrzyga, czy dana klauzula jest faktycznie niedozwolona i w takiej sytuacji zakazuje jej dalszego wykorzystywania. Decyzja ta ma skutek nie tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który ją stosował, ale również wobec wszystkich Konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na postawie klauzuli wskazanej w decyzji. Decyzje te publikowane są na stronie internetowej Urzędu i znajdziesz je tutaj.
Prezes UOKiK wydając decyzję, może również określić środki usunięcia trwających skutków bezprawnej praktyki Przedsiębiorcy i nałożyć na niego karę pieniężną.
Jak działa UOKiK w sprawach niedozwolonych klauzul umownych?
Znowelizowana ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów weszła w życie 17 kwietnia 2016 r. Przedtem o niedozwolonym charakterze klauzul umownych decydował Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (w skrócie SOKiK). Postanowienia umów uznane za niedozwolone prawomocnym wyrokiem SOKiK były wpisywane do rejestru klauzul niedozwolonych. Od dnia dokonania wpisu ich stosowanie było zakazane. Do 2026 r. Na tożsamych zasadach będą trafiały do rejestru klauzule tylko z tych spraw, których pozwy wniesiono do SOKiK przed 17.04.2016 r.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów reaguje na zawiadomienia kierowane doń przez Konsumentów, rzeczników konsumentów, Rzecznika Finansowego oraz organizacji konsumenckich. Na ich podstawie dokonuje regularnych kontroli wzorców umów stosowanych przez Przedsiębiorców. W przypadku wykrycia nieprawidłowości UOKiK wszczyna z urzędu postępowania administracyjne w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.
Gdzie można znaleźć pomoc?
Jeżeli podpisałeś umowę lub przedłożono Ci ją do podpisania i masz co do niej podejrzenia, że zawiera niedozwolone klauzule abuzywne, to możesz znaleźć pomoc w kilku instytucjach. W takim przypadku możesz skorzystać z pomocy miejskiego lub powiatowego rzecznika konsumentów, lub jednej z finansowanych z budżetu Państwa organizacji konsumenckich tj. Federacji Konsumentów, Stowarzyszenia Konsumentów Polskich lub Stowarzyszenie dla Powiatu.
Źródło: Uokik.gov.pl
Jeżeli coś takiego się stanie i zgłosi się taką podejrzaną klauzulę do UOKIK to szmat czasu upłynie zanim oni to sprawdzą, a konsekwencje lub straty poniesiemy od razu.