Czym jest zastaw? Jaka jest definicja zastawu? Znajdziesz tutaj wszystko, co musisz wiedzieć o zastawie – sprawdź pojęcie i jego wyjaśnienie.
Czym jest zastaw – definicja zastawu
Zastaw jest ograniczonym prawem rzeczowym, służącym zabezpieczenia wierzytelności, z reguły na rzeczach ruchomych o prawach zbywalnych, takich jak np. akcje i obligacje. Kiedy wierzyciel (zastawnik) nie może odzyskać wierzytelności od dłużnika (zastawca), to wówczas nabywa prawo do zbycia rzeczy objętej zastawem w trybie egzekucji sądowej. W przypadku zastawu, a szczególnie zaspokojenia z niego roszczeń obowiązuje pierwszeństwo ustanowienia zastawu. Zaspokaja się z niego ten, który pierwszy go ustanowił na danej rzeczy.
Strony zastawu
Przy zastawie występują dwie strony tj. Zastawnik i Zastawca. Zastawnik to wierzyciel, który zabezpiecza swoją wierzytelność na przedmiocie zastawu, czyli np. bank, który udziela pożyczki pod zastaw określonej rzeczy. Zastawca, to z kolei właściciel rzeczy, na której ustanawia się zastaw.
Jakie rodzaje zastawów występują?
Można wyróżnić cztery podstawowe rodzaje zastawu:
- zwykły,
- rejestrowy,
- skarbowy,
- finansowy.
I. Zastaw zwykły
Powstaje on na podstawie czynności prawnej, czyli umowy lub na mocy samego prawa. Stąd w tym przypadku możemy wyróżnić:
- Zastaw umowny, który jak sama nazwa wskazuje, powstaje na podstawie umowy między właścicielem rzeczy a wierzycielem.
- Zastaw ustawowy, który powstaje z mocy samego prawa na podstawie przepisów szczególnych.
Może on być ustanowiony na rzeczy ruchomej, na prawach oraz wyjątkowo również na zwierzęciu, jednakże do zabezpieczenia wierzytelności na nieruchomości służy hipoteka. Jako że prawo zastawu służy zabezpieczeniu wierzytelności, to w sytuacji, kiedy dłużnik nie wywiąże się ze swojego zobowiązania, to wówczas wierzyciel może zaspokoić się z rzeczy (prawa) oddanego mu w zastaw. Wierzyciel ma w takiej sytuacji prawo do sprzedaży zastawionej rzeczy lub prawa (w trybie egzekucji sądowej) i zaspokojenia się z uzyskanej kwoty.
1. Zastaw na rzeczy ruchomej
Może on być ustanowiony wyłącznie na rzeczach ruchomych niewyłączonych z obiegu. Obciążenie nim rzeczy obejmuje także jej części składowe oraz przynależności. Wierzyciel powinien dbać o zastawioną rzecz, a po wygaśnięciu zastawu winien zwrócić ją dłużnikowi. W przypadku narażenia zastawionej rzeczy na utratę lub uszkodzenie, dłużnik może zażądać złożenia rzeczy do depozytu sądowego. Ma też prawo do zażądania zmiany przedmiotu zastawu.
2. Zastaw na zwierzęciu
Jego przykładem może być sytuacja, kiedy posiadaczowi gruntu cudze zwierze wyrządza w nim szkodę. W takiej sytuacji posiadacz gruntu może zająć cudze zwierze celem zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody. W takiej sytuacji posiadacz gruntu uzyskuje ustawowe prawo zastawu na zajętym zwierzęciu. Służy to zabezpieczeniu należnego mu naprawienia szkody oraz kosztów żywienia i utrzymania zwierzęcia.
3. Zastaw na prawach
Można go ustanowić jedynie na prawach tzw. zbywalnych. Mogą nimi być przykładowo wierzytelności, obligacje, czy też akcje. Może on polegać na uprawnieniu do żądania ustalonego świadczenia od osoby trzeciej. Do odbioru tego świadczenia są uprawnieni wierzyciel i dłużnik łącznie. Jeżeli zostanie ono odebrane, to wówczas zastaw na prawie przechodzi na przedmiot tego świadczenia.
Wygaśnięcie zastawu
Zastaw wygasa gdy:
- wygasa wierzytelność,
- umowa zastawu zostanie rozwiązana przez strony,
- nastąpi przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej, bez przeniesienia zastawu,
- rzecz zostanie zwrócona zastawcy przez zastawnika.
Zaspokojenie się wierzyciela z zastawu
W sytuacji, kiedy dłużnik nie wywiąże się z zobowiązania, zaspokojenie wierzytelności wierzyciela odbywa się zgodnie z przepisami o postępowaniu egzekucyjnym. Oznacza to, że wierzyciel nie może swobodnie dysponować zastawem, sprzedać go, czy też zatrzymać dla siebie. Wierzyciel jest zobowiązany wnieść pozew do sądu i uzyskać prawomocny wyrok, któremu sąd nadaje klauzulę wykonalności, ustanawiając tytuł wykonawczy. Dalszym etapem jest skierowanie wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego.
